بیماری های زنبور عسل

زنبورهای عسل به‌عنوان موجودات کلیدی در اکوسیستم‌های طبیعی و کشاورزی در معرض انواع بیماری‌ها و آفات قرار دارند که می‌توانند تهدیدی جدی برای سلامت کلنی‌ها و تولید عسل باشند. بیماری‌هایی مانند لوک زنبور عسل، وارروزیس، آکاریوز، نوزاد ساکی و لارو گچی از جمله مشکلات شایعی هستند که زنبورداران با آن‌ها مواجه می‌شوند. این بیماری‌ها می‌توانند باعث کاهش جمعیت کندو، ضعف زنبورها و حتی مرگ کلنی‌ها شوند. بنابراین، شناخت این بیماری‌ها و اتخاذ تدابیر پیشگیرانه و درمانی مناسب برای مبارزه با آن‌ها، برای حفظ سلامت و بهره‌وری کندوها ضروری است. در ادامه این مطلب از شرکت داروسازی کاوش بایوتک می خواهیم به معرفی و درمان معروف ترین بیماری های زنبور عسل بپردازیم. همراه ما باشید و اگر در خصوص بیماری مورد نظر شما ننوشته ایم، در کامنت ها برای ما بنویسید.

جدول بیماری های زنبور عسل

لوک آمریکایی زنبورعسل (American Foulbrood)

بیماری لوک زنبور عسل یکی از کشنده‌ترین بیماری‌های زنبور عسل است که توسط باکتری Paenibacillus larvae ایجاد می‌شود. باکتری‌های این بیماری به لاروها حمله می‌کنند و باعث مرگ آن‌ها می‌شوند. لاروهای آلوده معمولاً در مراحل اولیه به رنگ قهوه‌ای درمی‌آیند و در نهایت به حالت خشک و متلاشی درمی‌آیند. این بیماری معمولاً با بوی گندیده و آزاردهنده‌ای همراه است که در کندو احساس می‌شود.

• • علائم: لاروهای آلوده به رنگ قهوه‌ای و متلاشی شده در داخل سلول‌های عسل قرار دارند. بوی گندیده‌ای در کندو احساس می‌شود و لاروها به حالت خشک و چسبنده در می‌آیند.
  • درمان: درمان این بیماری شامل از بین بردن لاروهای آلوده و سوزاندن وسایل آلوده است. همچنین استفاده از آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند Tylosin و ضدعفونی کردن کندو از گسترش بیشتر بیماری جلوگیری می‌کند.

لوک اروپایی زنبور عسل (European Foulbrood)

این بیماری توسط باکتری Melissococcus plutonius ایجاد می‌شود و در مقایسه با لوک آمریکایی کشندگی کمتری دارد. با این حال، این بیماری می‌تواند به شدت تولید مثل در کلنی را کاهش دهد و باعث ضعف کلنی شود. لاروهای آلوده به‌طور معمول به رنگ زرد و قهوه‌ای درمی‌آیند و پس از مدتی به‌صورت شل و نرمی در می‌آیند.

• • • علائم: لاروهای آلوده به‌صورت شل و نرمی در داخل سلول‌ها مشاهده می‌شوند. همچنین رنگ آن‌ها به زرد یا قهوه‌ای تغییر می‌کند و بوی نامطبوعی در کندو پخش می‌شود.
    • درمان: درمان شامل استفاده از آنتی‌بیوتیک‌هایی مانند Oxytetracycline و تقویت تغذیه زنبورها است. همچنین باید به شرایط بهداشتی و تهویه مناسب در کندو توجه ویژه‌ای داشت تا بیماری گسترش پیدا نکند.

نوزما زنبورعسل (Nosema)

نوزما یک بیماری قارچی است که از طریق مدفوع زنبورهای آلوده به سایر زنبورها منتقل می‌شود. این بیماری می‌تواند باعث کاهش عمر زنبورها، ضعف آن‌ها، کاهش توانایی پرواز و کاهش تولید عسل شود. قارچ‌های Nosema apis و Nosema ceranae عامل اصلی این بیماری هستند. زنبورهای آلوده به نوزما به‌طور معمول ضعیف، بی‌حال و اسهالی می‌شوند.

• • علائم: زنبورهای آلوده به نوزما به‌طور معمول به اسهال مبتلا می‌شوند. همچنین این زنبورها به‌طور عمومی ضعیف، بی‌حال و فاقد انرژی لازم برای انجام فعالیت‌های روزانه هستند.
  • درمان: درمان این بیماری شامل استفاده از داروهای ضدقارچی مانند Fumagillin است. همچنین کنترل رطوبت در کندو و ضدعفونی کردن کندوها به‌طور منظم می‌تواند به پیشگیری از شیوع بیماری کمک کند.

کنه واروآ (Varroa Destructor)

کنه واروآ یکی از اصلی‌ترین تهدیدات برای زنبورهای عسل است که از همولنف (مایع بدن زنبور) تغذیه می‌کند. این کنه‌ها می‌توانند به‌طور مستقیم باعث ضعف جسمی زنبورها و کاهش طول عمر آن‌ها شوند. در شرایط بد، این کنه‌ها می‌توانند ناقل ویروس‌های مختلف باشند و زنبورها را به بیماری‌های دیگری مانند فلج ویروسی آلوده کنند.

• • علائم: زنبورهای آلوده به کنه واروآ معمولاً ضعیف و بی‌حال هستند. همچنین مشاهده کنه‌ها در سطح بدن زنبورها و تخم‌ریزی آن‌ها در بدن زنبور نیز از علائم آشکار این بیماری است.
  • درمان: درمان معمولاً با استفاده از داروهای ضدکنه مانند Apistan یا Varroa Destructor انجام می‌شود. همچنین مدیریت کندو، تعویض منظم کندوها و برداشت به‌موقع عسل می‌تواند به کنترل تعداد کنه‌ها کمک کند.

افسردگی ویروسی زنبور عسل (Chronic Bee Paralysis Virus – CBPV)

این ویروس یکی از بیماری‌های ویروسی است که باعث فلج شدن زنبورها می‌شود. این ویروس به‌ویژه بر زنبورهای بالغ تأثیر می‌گذارد و می‌تواند به سرعت در داخل کندو گسترش یابد. زنبورهای آلوده معمولاً نمی‌توانند به درستی حرکت کنند و در شرایط شدید به حالت فلج درمی‌آیند.

• • علائم: زنبورهای آلوده به ویروس معمولاً در حرکت دچار مشکل هستند و قادر به پرواز نمی‌شوند. همچنین بدن زنبورها ممکن است سست و بی‌حرکت باشد و در برخی موارد، بال‌ها و بدن آن‌ها به‌طور غیرطبیعی حرکت می‌کنند.
  • درمان: درمان خاصی برای این ویروس وجود ندارد، اما از آنجایی که ویروس از زنبور به زنبور منتقل می‌شود، باید زنبورهای آلوده از کندو جدا شوند. تقویت سیستم ایمنی و شرایط بهداشتی کندو می‌تواند از گسترش ویروس جلوگیری کند.

فلجی مزمن (Bee Paralysis Virus)

فلجی مزمن یکی از بیماری‌های ویروسی است که به‌طور مستقیم بر زنبورهای بالغ تأثیر می‌گذارد و باعث فلج شدن آن‌ها می‌شود. این ویروس می‌تواند به‌طور قابل توجهی به قدرت کندو آسیب بزند، زیرا زنبورهای آلوده قادر به پرواز یا انجام وظایف روزمره خود نخواهند بود.

• • علائم: زنبورهای آلوده به این ویروس معمولاً نمی‌توانند به درستی حرکت کنند و به‌طور غیرطبیعی در داخل کندو بی‌حرکت می‌مانند. در شرایط شدید، زنبورها قادر به پرواز یا انجام وظایف معمول خود نیستند.
  • درمان: درمان خاصی برای این ویروس وجود ندارد، اما مدیریت بهینه شرایط بهداشتی و تقویت کندو به کمک تغذیه صحیح می‌تواند کمک کننده باشد.

نوزاد سنگی یا لارو سنگی (Stone Brood):

این بیماری توسط قارچ Aspergillus ایجاد می‌شود و به‌ویژه در کندوهایی با رطوبت بالا و تهویه ضعیف مشاهده می‌شود. قارچ‌ها به لاروهای زنبور حمله می‌کنند و باعث مرگ آن‌ها می‌شوند. لاروهای آلوده معمولاً به رنگ خاکی و خشک درمی‌آیند و قابلیت حرکت ندارند.

• • علائم: لاروهای آلوده به این بیماری به‌صورت خشک و بی‌حرکت درون سلول‌ها مشاهده می‌شوند. در حالت شدیدتر، لاروها به رنگ خاکی درمی‌آیند و نمی‌توانند حرکت کنند.
  • درمان: درمان این بیماری به کاهش رطوبت و بهبود تهویه در کندو وابسته است. همچنین باید لاروهای آلوده از کندو خارج شوند و کندو ضدعفونی گردد.

آکاراپیس زنبور عسل: (Acarapis woodi)

این بیماری توسط کنه Acarapis woodi ایجاد می‌شود که در سیستم تنفسی زنبورها زندگی می‌کند. کنه‌ها از طریق انسداد راه‌های تنفسی، باعث مشکلات تنفسی در زنبورها می‌شوند و این مشکل می‌تواند به کاهش تولید مثل در کندو و مرگ تدریجی زنبورها منجر شود.

• • علائم: زنبورهای آلوده به این بیماری معمولاً مشکلات تنفسی دارند. کاهش قدرت پرواز و ضعف کلی زنبورها نیز از علائم شایع این بیماری است.
  • درمان: علائم بیماری معمولاً با استفاده از داروهای ضدکنه و مدیریت بهینه تهویه کندو کاهش می‌یابد. همچنین جدا کردن زنبورهای آلوده و ضدعفونی کردن کندو نیز می‌تواند مفید باشد.

واروآزیس زنبور عسل (Varroasis)

این بیماری به‌طور خاص توسط کنه Varroa Destructor ایجاد می‌شود که در بدن زنبورها زندگی می‌کند و از همولنف آن‌ها تغذیه می‌کند. این کنه‌ها موجب تضعیف سیستم ایمنی زنبورها شده و آن‌ها را مستعد ابتلا به بیماری‌های ویروسی می‌کنند. این بیماری در صورت عدم درمان می‌تواند منجر به کاهش شدید جمعیت کندو و حتی مرگ کلنی شود.

• • علائم: زنبورهای آلوده به کنه واروآ معمولاً ضعیف و بی‌حال هستند. همچنین مشاهده کنه‌ها بر روی بدن زنبورها و تخم‌ریزی آن‌ها در بدن زنبور از علائم آشکار این بیماری است.

• درمان: درمان شامل استفاده از داروهای ضدکنه مانند Apistan یا Varroa Destructor است. همچنین نظارت مستمر بر سلامت کندو و مدیریت مناسب تهویه و تغذیه می‌تواند از گسترش این بیماری جلوگیری کند.

لارو گچی زنبور عسل (Chalkbrood)

این بیماری به‌وسیله‌ی قارچ Aspergillus apis ایجاد می‌شود و به لاروهای زنبور عسل حمله می‌کند. قارچ‌ها وارد بدن لاروها شده و آن‌ها را به‌طور کامل تخریب می‌کنند. لاروهای آلوده معمولاً به رنگ سفید یا خاکی درمی‌آیند و به‌طور غیرطبیعی خشک می‌شوند. این بیماری بیشتر در شرایط مرطوب و در کندوهایی با تهویه ضعیف رخ می‌دهد و می‌تواند به کاهش جمعیت کلنی منجر شود.

• علائم: لاروهای آلوده به این بیماری به‌صورت خشک، سفید یا خاکی درمی‌آیند و در داخل سلول‌های عسل قرار می‌گیرند. این لاروها به‌طور معمول قابلیت حرکت ندارند و در نهایت خشک می‌شوند. در برخی موارد، بدن لاروها به‌طور غیرطبیعی سخت و شکننده می‌شود.
• درمان: درمان این بیماری شامل بهبود شرایط تهویه و رطوبت در کندو است. همچنین ضدعفونی کردن کندوها و خارج کردن لاروهای آلوده از کندو می‌تواند به جلوگیری از گسترش بیماری کمک کند. تقویت تغذیه زنبورها و استفاده از قارچ‌کش‌های ملایم می‌تواند به کنترل این بیماری کمک کند.

آکاریوز زنبور عسل (Acariasis):

این بیماری به‌وسیله کنه‌های مختلفی که به بدن زنبور حمله می‌کنند، ایجاد می‌شود. مهم‌ترین کنه‌های عامل آکاریوز شامل Acarapis woodi (که در سیستم تنفسی زنبور زندگی می‌کند) و Varroa destructor هستند. این کنه‌ها به زنبورهای بالغ و لاروها حمله کرده و از خون زنبورها تغذیه می‌کنند. این بیماری به‌ویژه در کندوهای ضعیف با شرایط بهداشتی نامناسب شایع است و می‌تواند باعث مرگ کلنی شود.

• علائم: زنبورهای آلوده به آکاریوز معمولاً بی‌حال و ضعیف هستند و دچار مشکلات تنفسی می‌شوند. همچنین مشاهده کنه‌های کوچک در بدن زنبورها و کاهش فعالیت آن‌ها از علائم این بیماری است. در موارد شدید، کاهش جمعیت و قدرت پرواز زنبورها نیز مشاهده می‌شود.
• درمان: درمان آکاریوز معمولاً شامل استفاده از داروهای ضدکنه مانند Apistan و Bayvarol است. همچنین بهبود شرایط تهویه و رطوبت در کندو، تقویت تغذیه زنبورها و ضدعفونی کردن کندوها می‌تواند به جلوگیری از شیوع بیماری کمک کند. مدیریت دقیق تعداد کنه‌ها و نظارت مستمر بر سلامت کندو از اقدامات پیشگیرانه موثر است.

این بیماری نیز به‌طور مستقیم بر سلامت زنبورها تأثیر می‌گذارد و در صورت عدم درمان، می‌تواند به ضعف شدید کلنی و حتی مرگ آن منجر شود.

نوزاد ساکی (Sac Brood)

این بیماری توسط ویروس Sacbrood Virus ایجاد می‌شود و به لاروهای زنبور عسل حمله می‌کند. ویروس باعث می‌شود که لاروها به‌طور غیرطبیعی متورم شوند و به رنگ زرد یا قهوه‌ای درآیند. این بیماری معمولاً در اوایل بهار، زمانی که کندوها با جمعیت کم و شرایط ضعیف مواجه هستند، شیوع می‌یابد و می‌تواند باعث کاهش تولید مثل و ضعف کلنی شود. اگرچه این بیماری به خودی خود کشنده نیست، اما می‌تواند سیستم ایمنی زنبورها را تضعیف کند و آن‌ها را مستعد ابتلا به سایر بیماری‌ها کند.

• علائم: لاروهای آلوده به ویروس به رنگ زرد یا قهوه‌ای درمی‌آیند و به‌طور غیرطبیعی درون سلول‌های عسل مشاهده می‌شوند. لاروها به‌شدت متورم می‌شوند و به حالت غیرطبیعی در می‌آیند. بوی بدی در کندو ممکن است احساس شود و لاروهای مرده در کندو باقی می‌مانند.
• درمان: درمان این بیماری بیشتر به تقویت شرایط کندو و تقویت سیستم ایمنی زنبورها بستگی دارد. افزایش تغذیه زنبورها و جلوگیری از شرایط استرس‌زا در کندو، مانند تغییرات دمایی شدید یا کمبود غذا، می‌تواند به کاهش شیوع بیماری کمک کند. به‌طور معمول، این بیماری با شستشوی کندو و مراقبت از زنبورها بهبود می‌یابد و نیاز به داروهای خاص ندارد.

نوزاد پودری (Powdering Brood)

این بیماری به‌وسیله‌ی نوعی قارچ یا میکروب ایجاد می‌شود که به لاروهای زنبور عسل حمله کرده و موجب تخریب آن‌ها می‌گردد. در این بیماری، لاروها به‌طور غیرطبیعی خشک و پودری می‌شوند و بدنی پوشیده از پودر سفید رنگ پیدا می‌کنند. این بیماری معمولاً در کندوهایی با تهویه ضعیف یا رطوبت بالا رخ می‌دهد و می‌تواند باعث کاهش جمعیت و ضعف کندو شود.

• علائم: لاروهای آلوده به این بیماری در مراحل اولیه به‌طور غیرطبیعی به رنگ سفید یا خاکی درمی‌آیند و به شکل پودری خشک می‌شوند. پودر سفید رنگی که در اطراف لاروها مشاهده می‌شود، نشان‌دهنده وجود قارچ یا میکروب است. این لاروها پس از مرگ، به‌طور کامل خشک می‌شوند و به سلول‌های عسل منتقل می‌گردند.
• درمان: درمان نوزاد پودری شامل تقویت تهویه و رطوبت کندو است. همچنین نظافت و ضدعفونی کردن کندو، خارج کردن لاروهای آلوده، و تقویت تغذیه زنبورها می‌تواند به کاهش شیوع بیماری کمک کند. استفاده از داروهای ضدقارچ در موارد شدید نیز می‌تواند موثر باشد. مراقبت از شرایط بهداشتی کندو و کنترل عوامل محیطی مهم‌ترین پیشگیری در برابر این بیماری است.

این بیماری به‌شدت وابسته به شرایط محیطی کندو است و با رعایت نکات بهداشتی می‌توان از شیوع آن جلوگیری کرد.

نتیجه گیری

برای مبارزه با بیماری‌های زنبور عسل و پیشگیری از شیوع آن‌ها، مهم‌ترین عامل توجه به مدیریت صحیح کندوها، بهداشت و شرایط محیطی است. ایجاد تهویه مناسب، کنترل رطوبت، و حفظ دمای مناسب در کندوها از اولین گام‌ها برای جلوگیری از بسیاری از بیماری‌ها است. همچنین تقویت سیستم ایمنی زنبورها از طریق تغذیه مناسب و استفاده از داروهای ضد بیماری و ضدقارچ در مواقع نیاز، می‌تواند به کاهش خطر ابتلا به بیماری‌ها کمک کند. نظارت مداوم بر سلامت کلنی‌ها، حذف لاروهای آلوده، و ضدعفونی کردن کندوهای آلوده نیز از تدابیر مؤثر در جلوگیری از شیوع بیماری‌ها هستند. به‌علاوه، استفاده از داروهای استاندارد و مجاز برای درمان بیماری‌ها، به همراه آموزش و آگاهی زنبورداران، می‌تواند از بروز مشکلات جدی و کاهش تولید در کندوها جلوگیری کند. در نهایت، رعایت اصول بهداشتی و مدیریت دقیق، می‌تواند تضمین‌کننده سلامت و قدرت کلنی‌ها و زنبورها باشد.